"Ik zat nog in het middelbaar toen we financiële problemen kregen" | Sarah-Kay (24)

De laatste vijf jaar steeg het aantal leefloongerechtigden onder de 25 jaar met een spectaculaire 38 procent. Deze 11.794 jongeren in Vlaanderen kloppen meestal noodgedwongen aan bij het OCMW. Maar wie zijn de jongeren achter de cijfers? Sarah-Kay (24), Mohammed (17), Mahmoud (21), Emma (22) en Jonathan (23) delen hun verhaal.

Sarah-Kay: van luxe naar leefloon

Sarah-Kay Brewitt (24) stond er al op jonge leeftijd alleen voor. Door een moeilijke thuissituatie woont ze sinds haar zestiende alleen. Financieel gesteund door haar vader kon ze de eerste jaren doen wat ze wilde. Maar toen zijn bedrijf failliet ging, moest ze het alleen zien te rooien.

“Mijn moeder had geestelijke problemen en mijn vader was bijna altijd het huis uit voor zijn werk. Financieel kwam ik nooit iets tekort, maar ik was wel vaak alleen. Vanaf mijn 13de stortte mijn vader maandelijks geld op mijn rekening. Ik was als het ware Pipi Langkous, die kon doen wat ze wilde met de schatkist van haar vader.”

“Ik zat nog in het middelbaar toen we financiële problemen kregen. Ik wilde uiteraard de school afmaken en een leefloon leek daarvoor de enige oplossing. Mijn klasgenoten kenden mijn thuissituatie wel, maar sommigen waren ook jaloers. Op die leeftijd wil je niets liever dan vrijheid. Maar in tegenstelling tot hen, had ik niemand om me te begeleiden en te steunen, terwijl ik dat wel echt nodig had.”

Geen modelstudent

“Ik kon wel altijd terecht bij het CLB en het OCMW, maar vaak kwam ik daar pas opdagen als er al een groot probleem was. Ik trok me terug. Niet uit schaamte, maar omdat ik niet met de situatie kon omgaan. Ik was geen modelstudent en oversliep me vaak. Uiteindelijk herpakte ik me altijd wel.”

“Ik heb veel geluk gehad met de warme en sterke mensen rond me heen. Financieel kan ik op dit moment niet evenveel terug geven, maar ik heb een goede verstandhouding met mijn vrienden en we helpen elkaar daar waar het wel mogelijk is.”

Mohammed en Mahamud: uitkijken naar vast werk

Mohammed (17) en Mahamud (21) vluchtten allebei uit hun thuisland, op zoek naar een beter leven. In Antwerpen wonen ze samen dankzij een co-housing project van vzw Curant. Met behulp van een leefloon proberen ze nu een diploma te halen en vast werk te vinden.

Te voet naar België

“Ik was vijftien toen ik uit Afghanistan vluchtte,” zegt Mohammed. “Geld voor vervoer was er niet, dus gingen we te voet. In Bulgarije heb ik twee weken in de gevangenis gezeten, omdat ik illegaal in het land verbleef. Toen ik in België aankwam, heb ik een aantal nachten in tuinen van mensen geslapen. Daarna vond ik de weg naar het OCMW. In een LOI (lokaal opvanginitiatief, red.) moest ik bewijzen dat ik alleen kon wonen. Nu, twee jaar later, ben ik met wat geluk in dit project beland.”

“Ik kom ruim toe met mijn leefloon,” vervolgt hij, “Ik betaal de huur, koop eten en af en toe ga ik shoppen. Natuurlijk zou ik graag eens uit eten gaan of naar cinema, maar ik weet dat ik het geld er niet voor heb. Maar dan denk ik: in Afghanistan deed ik dat ook niet. Daar speelden we altijd buiten en ik heb nooit iets anders gekend. Sparen doe ik niet, dat is te moeilijk (lacht)”.

Huisje, tuintje, boompje

“Ik mis mijn ouders ontzettend hard. Ik heb nog wekelijks contact met hen. Er zijn hier geen volwassenen die me kunnen helpen wanneer ik het emotioneel moeilijk heb. Iedereen is vriendelijk en helpt me zo goed mogelijk, maar dat is niet altijd hetzelfde”.

“Ik studeer voor loodgieter. Voorlopig heb ik een leefloon nodig, maar zodra ik afstudeer kan ik gaan werken. Ik zou hier graag ooit een gezin stichten en alleen gaan wonen. Het liefst wil ik niemand tot last zijn, daarom vind ik het moeilijk om hulp te moeten aanvaarden van het OCMW. Maar momenteel kan het echt niet anders.”

Voetballen is gratis

Mahamud woont intussen al drie jaar in België. “Het OCMW heeft me goed geholpen. Ik ben hier zonder mijn vrouw (Mahamud trouwde op 16-jarige leeftijd in Somalië, red.) of andere familie. Nu wil ik eerst Nederlands leren, en daarna een opleiding starten. Om rond te komen krijg ik een leefloon. Zodra ik een diploma heb, kan ik werken.”

“De huur van mijn appartement betaal ik altijd eerst. De rest van het geld gaat naar eten, drinken en heel af en toe koop ik kleren. Ik probeer een deel van mijn leefloon op te sturen naar mijn vrouw in Somalië. Van mijn ouders hoor ik niet veel meer. In mijn vrije tijd geef ik niet veel geld uit. Als me verveel, ga ik voetballen. Dat kost niets.”

Emma: tussen twee vuren

Emma (22) stond middenin de vuurlinie tijdens een vechtscheiding. Door aanhoudende ruzies tussen haar ouders, besloot ze om alleen te gaan wonen. Nu woont ze al bijna 2 jaar in Antwerpen.

Co-housing met vriendinnen

“Mijn ouders zijn gescheiden toen ik 8 jaar was. Na hun scheiding bleven ze nog altijd ontzettend veel ruzie maken. Ik woonde bij mijn moeder, maar dat verliep niet echt goed. Mijn ouders gebruikten me om elkaar het leven zuur te maken, en dat wilde ik niet meer. Ik besloot om te vertrekken, zodat er niet meer om mij geruzied kon worden.”

“Van vriendinnen hoorde ik dat ik bij het OCMW terechtkon voor een leefloon. Die stap zetten was niet gemakkelijk. Ik werd er wel goed begeleid: nadat ze naar mijn verhaal geluisterd hadden, hebben ze meteen in mijn omgeving gezocht naar oplossingen. Nu woon ik in een huisje met twee vriendinnen. Ik zie het als co-housing. Alleen gaan zij in het weekend naar huis en ik niet.”

“Ik krijg vaak hulp en daar ben ik zeer dankbaar voor. Zo word ik regelmatig uitgenodigd door vrienden om te komen eten. Af en toe krijg ik ook het voorstel om geld te lenen, maar dat wil ik niet. Ik kan mijn eigen boontjes doppen. Als vrienden me vertellen over de slechte relatie die ze hebben met hun ouders, probeer ik ze gerust te stellen. “Wees blij dat je ouders nog samen zijn en dat je tenminste nog een relatie hébt met hen,” zeg ik dan.

“Het meest stresserende aan het leven met een leefloon, is dat ik goed moet presteren op school. Als ik slechte resultaten heb, wordt mijn leefloon tijdelijk geschorst. De examenperiode is daarom extra belastend: er hangt veel vanaf. Zodra ik mijn resultaten heb, moet ik ze binnen de 7 dagen naar het OCMW sturen. Zij oordelen dan of ik mijn leefloon kan behouden.”

Jonathan: nog steeds zuinig

Als modelleerling ging iedereen ervan uit dat Jonathan (24) een goede thuissituatie had. Maar door hevige ruzies met zijn moeder besloot hij om thuis te vertrekken. Nu doctoreert hij aan de VUB.

Escalatie

“Ik had nooit echt een goede band met mijn moeder, maar toen ik een jaar of vijftien was escaleerde het tussen ons. Ik liep zelfs een paar keer van huis weg. We hebben toen contact opgenomen met Bijzondere Jeugdzorg. Daar zeiden ze meteen dat ik recht had op een leefloon. Ook het CAW schoot te hulp en begeleidde me een jaar lang fantastisch.”

“Op mijn 18e verjaardag ben ik thuis vertrokken. Mijn klasgenoten en leerkrachten stonden toen versteld. Maar voor mij was dat een heel logische stap: ik ben altijd heel zelfstandig geweest. Hoe vreemd het ook klinkt, school was voor mij een uitlaatklep: ik was blij om er te zijn, omdat ik dan niet alleen was. Het was eigenlijk een perfecte reden om beter mijn best te doen, maar helaas gingen mijn punten er serieus op achteruit zodra ik alleen woonde.” (lacht)

Doseren

“Na heel wat administratieve rompslomp, kreeg ik een leefloon van 800 euro per maand. Het geld werd op een aparte bankrekening gestort, die beheerd werd door de begeleider van het CAW. Daarvan werd mijn huur betaald. Elke week kreeg ik een cheque van 50 euro, waar ik van moest leven. Met die cheque moest ik elke week naar de bank, om hem om te ruilen voor cash. Dat heb ik altijd als zeer vernederend ervaren.”

“Om rond te komen van een leefloon moet je doseren. Ik heb dat moeten leren. Ik klaagde daarnet over die 50 euro leefgeld, maar die hebben me natuurlijk ook wel geholpen. Je hebt letterlijk niet meer dan dat en daar moet je het dan ook mee doen. Ik werk nu al ruim een jaar, en ik doseer nog steeds mijn uitgaven. Mijn vrienden noemen me soms gierig, en dat klopt ook. Ik denk nog steeds dat ik met 800 euro moet rondkomen. Dat zit er nog zo ingebakken.”

Eenzaamheid

Maar alleen wonen heeft niet alleen voordelen voor een 18-jarige. Jonathan was ook vaak eenzaam. “Op m’n 18de verjaardag gaf ik een feestje voor mijn vrienden. Ik was toen nét weg thuis. Toen iedereen vertrokken was, kwam het besef heel hard aan: ik was helemaal alleen. Je moet leren om met jezelf te leven, en dat is niet altijd gemakkelijk. De feestdagen, of de zomervakantie waren dan ook altijd moeilijke periodes.”

“Ik heb me nooit geschaamd voor het feit dat ik een leefloon kreeg. Ik liep er niet mee te koop, maar als het ter sprake kwam, loog ik er ook niet over. Je ziet het uiteindelijk ook niet aan mij, of aan de meeste mensen, dat ze met een leefloon moeten rondkomen. Mensen zijn altijd wel nieuwsgierig naar hoe ik in die situatie terecht ben gekomen. Ook daar schaam ik me niet over. Ik heb er namelijk niet echt voor gekozen.”

^{TEKST en FOTO'S: Joppe Nuyts}